Visits: 4
ERKEN DÖNEM UYUMSUZ ŞEMALAR
Young ve arkadaşlarına (2003) göre insanların çocukluk döneminde birincil bakım verenleri tarafından maruz kalmış olduğu zorlayıcı, örseleyici ve ihmal edici yaşantılar bazı ‘’şemalar’’ geliştirmelerine neden olur.
Çocukluk döneminde bu şemaların geliştirilmesi oldukça anlaşılırdır çünkü o dönem için işlevseldir.
PEKİ ŞEMA NE DEMEK?
Şemalar, insanların duygu, düşünce ve davranışlarına yön veren algı, inanç ve duygu kalıplarıdır.
Şemaları bize yapışıp kalmış yabani otlar gibi düşünebiliriz. Büyürken paçamıza yapışmış şeyler. Onları çıkartıp, temizlememiz gerekiyor. Dolayısıyla olmayacak aşklar genellikle bir şemanın tetiklenmesidir. Bunu fark etmek de çok önemlidir.
Şemalar sadece uyumsuz değildir. Uyumlu şemalarda vardır. Biz bugün erken dönem uyumsuz şemalardan bahsedeceğiz.
ERKEN DÖNEM UYUMSUZ ŞEMALAR
Erken dönem uyumsuz şemalar, kişinin kendisiyle ve başkalarıyla olan ilişkisiyle ilgili anıları, duyguları, bilişleri ve bedensel duyumları içeren
Çocukluk veya ergenlik döneminde geliştirilen
Kişinin yaşamı boyunca ayrıntılandırılan ve önemli ölçüde işlevsiz olan geniş kapsamlı bir tema veya kalıp olarak tanımlanmaktadır.
ŞEMALAR YAŞAM BOYU SÜREBİLİR
Şemalar bebeklikten başlayarak gelişir ve yaşam boyu sürerler.
Yaşam boyu çevremize uyum sağlamakta kullandığımız tüm düşünsel yapılar şemalara bağlı olarak gelişir.
Erişkin yaşamda her ne kadar değişmez gerçekler olarak algılansalar da şemalar, özellikle çocukluk yıllarında ebeveyn, kardeşler ve akranlarla olan incitici deneyimler sonucu öğrenilirler.
Kişinin hatalı ve kusurlu hissedebilme konusunda gelişen becerisi, gelecekteki yaşamında yaşayacağı tartışmalar veya kendini savunmak zorunda kalacağı durumlarda bir engelleyici olarak çalışacaktır.
Aslında şemalar, çocukluk çağlarındaki incitici olayların güncel temsilleridir.
Şemanın tam tersi olaylarla karşılaşılsa bile kişiler ısrarlı bir şekilde şemalarının geçerliliğini korumak için gelen bilgileri çarpıtırlar.
Her ne kadar zorlayıcı, yıpratıcı, acı verici ya da engelleyici olsalar da hayatımız boyunca şemaların yarattığı tuzaklara düştüğümüzü görürüz. Dahası, onların genellikle varlıklarının ya da işlevsel olmadıklarının farkında bile olmayız. Şemalar açığa çıktıklarında tıpkı birer otomatik pilot gibi işlev görürler ve bu nedenle de sıklıkla farkındalığımız dışındadırlar.
KAÇ TÜRDE ŞEMA VAR?
Şema terapi modeline göre toplamda 18 şema türü bulunmaktadır ve bu şemalar, karşılanmayan temel duygusal ihtiyaçlar çerçevesinde 5 temel alan altında ele alınmaktadır.
Tüm insanlar temel psikolojik ihtiyaçların karşılanmasına ihtiyaç duydukları için söz konusu ihtiyaçların evrensel olduğu düşünülmektedir. Şemalar ise temel duygusal ihtiyaçların karşılanmamasının sonucu olarak oluşur. Kişi birden fazla şemaya sahip olabilir.
SAMED BAYRAM